Het maken van Touwen op een elektrische aangedreven twijnbaan.

Het maken van touwen op schaal is niet zo makkelijk, zeker niet indien je het de eerste keer moet doen. Je moet een zekere ervaring hebben als men een mooi ogend touw wil maken, één die niet kringelt of terugloopt.

Tijdens een bezoek aan Parijs voor een beurs voor en door kunst - restauratoren, zag ik een Franse onderneming die touw aan het twisten was met slechts twee delen? Een vast deel en een bewegend deel, beiden aangedreven door een paar miniatuur elektromotoren. Geen wig tussenin. Nooit meer minuten aan dat hendeltje draaien.
Toen ik natuurlijk om meer uitleg vroeg kreeg ik te horen dat dit apparaat geen commerciële uitvoering is , maar een eigengemaakt toestel en het idee kwam van het " Maritiem Museum " te Parijs .
Als je dan toch in Parijs bent, kan je ook wel even langs de workshop van dat museum. (Alle bezoekers kunnen het personeel aan het werk zien , maar u hebt geen toegang tot het lokaal. ). Maar ik had geen geluk die dag . Niemand in de werkplaats en ook geen lijnbaan te zien .

Als modelbouwer en restaurateur was ik natuurlijk erg geïntrigeerd. Terug, op zoek naar meer informatie, via internet. Dus kwam ik erachter dat het apparaat oorspronkelijk was uitgevonden door de curator van het Scheepvaart museum van Rotterdam in de jaren '80 . Zo vernam ik ook dat dit apparaat goed gekend is bij verschillende musea-workshops, doch bijna niet door het brede publiek.
Het belangrijkste van dit twijntoestel is : Je bent niet meer zo beperkt in de lengte van je touw. Vroeger moest de loper heel de weg, volledige lengte van je touw, over een geleiding afleggen. Nu heb je voor de loper enkel een geleiding nodig van ongeveer 1/4 van je touw. Het vaste toestel kan onafhankelijk ergens opgesteld worden. Met een geleiding van +/- 1 meter kan je dus gerust een touwtje maken van 5 meter lang.

Prins Willem van Herman Ketting blz 157-158
The anatomy of Nelson's ship van C.N. Longridge blz 204-206
Ship modelling hints & tips van J.h.Craine blz:29-31

Er zullen nog andere boeken bestaan waarin men de klassieke methode uitlegt met een tekeneing van een twijntoestel.Dit nieuwe apparaat heeft slechts twee delen : de spinner en de glijdende haak .
Omdat er in dit ontwerp geen loper of peer aanwezig is heb je ook niet die lange tussengeleider nodig waarop de loper zich kon verplaatsen. Nu hoeft u alleen maar een geleidingssysteem voor de glijdende haak, van ongeveer 1/ 4 van de totale lengte van het touw dat je wil maken.
De spinner is een zelfdragende eenheid en kan geplaatst worden waar je wil. De spinner is niet voorzien van een handwieltje doch wel van een elektromotor.. Voor een touw van 5 meter lang hoeft u alleen maar geleiding hebben van +/- 1m.. Met alle deze informatie beschikbaar besloot ik om mijn oude twijnbaan om te bouwen. Vroeger was mijn twijnbaan opgebouwd uit twee stukken alu profiel waarop over de ganse lengte een modelrail was gelijmd. Nu ga ik daar maar een deel terug van gebruiken.
( Foto 13 ) . Ik gebruikte de basis om de elektrische draden vanaf de spinner naar de haak te laten lopen. Nu heb ik een performante nieuwe machine in de werkplaats met een motorreductor aan elk uiteinde . Maken van touwen werd een fluitje van één cent

Touw twijnen . Een korte uitleg.
Hoe bepaal je nu de twist van een garen-streng-touw.
Kijk naar deze tekening.

twist van touw Kijk naar het touw en steek denkbeeldig je armen onder 45° in de lucht.
Zie je de draden van je touw lopen zoals je rechterarm dan heb je rechts gesponnen garen-strengen-touw. In de beroepswereld word dat aangeduid als Z-draad. Loopt je touw zoals je linkerarm .. weet je het ? Juist, dan heb je links gesponnen garen-strengen touw en men noemt dat dan S-draad.
Nog een vak-info. Rechts gesponnen naaigaren is feitelijk gemaakt om met de hand te naaien. Links gesponnen is gemaakt om machinaal te naaien.

Nu de elementen van een touw.
touw Even wat uitleg. De Engelse taal maakt geen onderscheid tussen strengen en garen, voor hen zijn dat allemaal yarns. Links zie je dus een stukje z-draad (Rechts gesponnen) Op de tekening bestaat het touw uit 4 strengen ( in dit geval uit 20 NE getwist garen) en bemerk dat dit garen dus S-gesponnen is. Voor de duidelijkheid laten we dit een streng noemen.
Het touw bestaat dus uit 4 strengen.
Bekijken we nu iets naar rechts, de streng. dan zien we dat die is opgebouwd 5 garens. (zal ik ze nu zo noemen) . Natuurlijk kan ieder garen weer uit twee of drie vezels bestaan.
Wat we onthouden. Een linkse streng is samengesteld uit een aantal rechts gesponnen garens. ( de garens dienen dan weer links gesponnen te zijn.)

Hier op de tekening heeft men dus een touw gemaakt uit 4 strengen, 5 garens met een dikte van 20 NE. = 4/5/20's

ik hoop dat de structuur van een touw nu wat duidelijk is. Straks komt dan het twijntoestel aan de beurt en hoe je dat moet gebruiken.

Eerste regel. *1
Onthoud dus. Met links gesponnen draad kan je enkel rechts gesponnen touw maken. Met rechts gesponnen garen kan je enkel links gesponnen touw maken.
Als u rechtshandig touw wil, ook wel Z - draad , dan moeten de strengen waaruit je het touw maakt linkshandig of ook wel S –draad wezen. Maar de meeste verkrijgbare garens zijn rechtshandig ! Met deze kun je in principe alleen linkshandige touw maken.
Linkshandig - touw werd alleen gebruikt voor het staande want in vooral Engels en Amerikaanse zeilschepen. Het staand want voor continentaal schepen was rechtshandig . Het lopend want was altijd rechtshandig zowel bij de Engels en continentale schepen.
Onthoud dus. Met links gesponnen draad kan je enkel rechts gesponnen touw maken. Met rechts gesponnen garen kan je enkel links gesponnen touw maken. Eenieder op zoek naar linkshandig garen ? . Geen paniek, als je alleen Z – garen hebt en je wil toch Z - touw maken. Dit kan ook worden gedaan met deze machine!

Tweede regel.
De dikte van het te maken touw hangt af van de dikte en het aantal garens dat je gebruikt. Als voorbeeld geef ik hier een tabel met verschillende dikte van garens, aantal garens in een streng en het bekomen resultaat. Dit zijn resultaten van vlasgaren.

Dikte	streng	garen	maat	Diam	......	Dikte	streng	garen	maat	Diam	......	Dikte	streng	garen	maat	Diam
70	3	1	11,6	0,58		60	3	1	12,6	0,63		50	3	1	13,0	0,65
	3	3	21,4	1,07			3	3	22,5	1,13			3	3	25,7	1,29
	3	4	26,3	1,32			3	4	29,1	1,46			3	4	29,7	1,49
	3	5	28,8	1,44			3	5	33,6	1,68			3	5	34,9	1,75
	3	6	29,8	1,49			3	6	34,6	1,73			3	6	36,7	1,84

Dikte	streng	garen	maat	Diam	......	Dikte	streng	garen	maat	Diam	......	Dikte	streng	garen	maa	Diam
40	3	1	14,0	0,70		30	3	1	17,6	0,88		25	3	1	19,2	0,96
	3	3	28,0	1,40			3	3	35,1	1,76			3	3	37,2	1,86
	3	4	29,6	1,48			3	4	40,7	2,04			3	4	46,3	2,32
	3	5	37,0	1,85			3	5	46,7	2,34			3	5	48,7	2,44
	3	6	44,0	2,20			3	6	49,7	2,49			3	6	52,4	2,62

	Verklaringen bij de tabel
Dikte :	Maat van garen. hoe kleiner het getal hoe dikker het garen
Streng :	Uit hoeveel strengen is het touw gemaakt
Garen :	Aantal garens in één streng
Gewicht :	uitgedrukt in gram.
Maat :	Sla het gemaakte touw rond een stukje rondhout met twintig slagen. Meet dan de lengte van de twintig slagen. (Deel dit getal door 20 en je bekomt de diameter van je touw in mm.)

Soorten
Shrouds	(S) Cable laid : English man-of-war , Large merchantman, some french man-of-war
	(Z) Hawser laid : Small merchantman, Continental
Stay's	(S) Cable laid : English man-of-war , Large merchantman, some french man-of-war
	(Z) Hawser laid : Small merchantman, Continental
Running	(Z) Hawser laid

Derde regel: Aan de beweegbare wagen dient een gewicht te hangen. Dit gewicht is het geheim van goed touwslaan. Op een klassieke twijnbaan moet je voor iedere soort touw een ander gewicht hebben. Als je garen van vlas gebruikt, heb je een ander gewicht nodig dan als je garens van katoen gebruikt. Omdat dit toestel het touw totaal anders twijnt heb je maar enkele gewichten nodig. Met dit nieuwe apparaat, hebt u slechts twee gewichten nodig . Een van 80gr. en een van 150 gr. Dit gewicht is belangrijk!. Zie later in de sectie over het gebruik van het apparaat.