Materialen - Lijmen.
Eigenschappen.
Er zijn zo van die zaken die je moet weten en een beetje begrijpen.
Weet je wat elke lijmsoort aan eigenschappen heeft, waar je hem mag
voor gebruiken en ook waar je hem niet mag voor gebruiken, dan wordt
het kiezen van een lijm kinderspel. Anderzijds, ben je een beginner in
modelbouw, pin je niet vast op al die soorten lijm. Met een goed
houtlijm of CA en wat epoxy kan je zeker je eerste model bouwen Type.
Je kan de lijmen ook onderverdelen in:
Lijmen met verdamping van de solvent. Deze soort is op basis van water
of een oplosmiddel.
Dan is er ook nog de lijmen zonder verdamping. Deze lijmen harden door
een chemisch proces. Men kan ze onderverdelen in één component of twee
component lijmen. Twee component lijmen worden gemengd met een
bepaalde verhouding.
Twee component lijmen krimpen weing. Eén component lijmen kunnen krimp
vertonen.
Overtollige lijm kan verwijderd worden met een oplosmiddel als ze nog
vloeibaar zijn. Daarna kan het nog met een scherp voorwerp. Grote
hoeveelheden kan je mengen in wegwerp bekertjes, zoals bv. oude
yoghurt potjes.
Opgelet, sommige twee component lijmen kunnen plastic doen smelten.
Eén component lijmen bevatten meestal Cyanoacrylaten of siliconen
componenten. Twee componenten lijmen meestal epoxy.
Tip : Twee componentlijmen dienen je te
mengen op een niet poreus oppervlak bv. Plexiglas. Karton, hout, en
ander poreuze stoffen zijn niet geschikt, omdat je dan niet de juiste
mengverhouding kan bekomen. De lijm dringt al in het materiaal vòòr
menging. Dit kan tot gevolg hebben dat de lijm niet uitdroogt. !!
Sterkte : Een vuistregel: sterke lijm is over het algemeen
zwaarder. Kies dus een lijm die sterk genoeg is voor de job maar
overdrijf niet. Bv. Lijmen van je huidplanken met epoxy. Daar zijn
meer redenen voor om dat niet te doen, dan redenen om het wel te doen.
Onthou ook dat traag drogende lijmen een sterkere verbinding geven dan
hun snelle tegenhanger. De lijm krijgt zo de kans om beter in het
materiaal in te dringen.
Materiaal dat kan gelijmd worden. De meeste
lijmen zijn gemaakt voor wel bepaalde materialen. Echt, een universele
lijm voor alles bestaat niet. Een verkeerde lijmsoort gebruiken kan
leiden tot veel problemen later, zoals overgewicht, moeilijk schuren,
of zelfs lossende componenten.
Gemakkelijk schuren. Zeer dikwijls zal je
een lijmnaad tussen twee stukken hout moeten schuren. Is de lijm
beduidend harden dan het omgevende materiaal dan zal de lijmnaad in
dezelfe graad verdwijnen als het ander materiaal. Dit geeft meestal
een scherpe opstaande naad die zeker zichtbaar gaat worden als het
model word afgeschilderd.
Levenduur. Hoelang blijft de lijm
verwerkbaar in een open potje nadat hij gemengd is.
Verwerkingstijd : Dit is niet hetzelfde als levensduur. Lijm
die uithard heeft de eigenschap warm te worden. In een potje zal hij
dus sneller opdrogen dan in een dunne laag. Bijgevolg kan sommige
onderdelen nog gekleefd worden nadat er een dunne laag is opgebracht,
terwijl de lijm in het potje al te stijf is geworden om nog te
gebruiken. Tip: De tijd die men geeft aan epoxy lijmen is de
verwerkingstijd niet de verhardingstijd. Vb een epoxy van 10 min. Dat
wil zeggen dat je hem gedurende 10 minuten, na het mengen, kan
gebruiken, de uithardingstijd daarentegen kan dan wel 30-60 miniten.
(Afhankelijk van het merk en de omgeving temperatuur.)
Droogtijd. Hoe lang duurt het voor de lijm
volledig uitgehard is. Opgelet. Dit is een praktische tijd, de meeste
lijmen kan het chemisch uitharding proces nog voortduren voor enkele
maanden.
Bewaartijd. Alle lijm heeft een levensduur.
Een schap-duur. Dit is dus de tijd dat de lijm in zijn verpakking nog
kan gebruikt worden voor hij onbruikbaar wordt. Mijn advies: koop
nooit meer lijm dan dat je in een jaar tijd kunt verbruiken. Zelfs als
sommige lijmen een levensduur hebben van enkele jaren. De bewaartijd
is sterk afhankelijk van de temperatuur, de vochtigheid, UV licht enz.
Kleeftijd. Dit is de tijd dat de lijm al
plakt, maar dat je hem eventueel nog kan losmaken. Voor water en
oplosmiddel lijm is dit het statium waar de onderdelen stevig geklemd
zijn maar nog kunnen losgemaakt worden zonder iets te beschadigen.
Voor de ander lijmen is dit het moment waar de lijm al uithard en waar
de onderdelen al stevig op hun plaats zitten, maar de lijm nog niet
volledig is uitgehard.
Dubbel lijmen.
Dubbel lijmen is een techniek die je moet gebruiken als je kophout wil
lijmen. Kophout dient een zekere hoeveelheid lijm op te zuigen wil je
een sterke verbinding hebben. Als je gewoon lijm aanbrengt en de
onderdelen samenbrengt een gedeelte van de lijm zal naar buiten
geperst worden tijdens het klemmen en de rest zal gewoon door het
kophout worden opgezogen. Zo blijft er geen lijm over om de verbinding
te maken. Je moet dat dus voorkomen door eerst een hoeveelheid lijm
aan te brengen op het kops hout. En het enkele minuten laten
intrekken. Ondertussen kan je een andere verbinding, zonder kophout
lijmen. Is de lijm goed ingedrongen, breng dan nog een laagje aan op
het kophout en breng dan de twee delen samen. Ikzelf wrijf de lijm met
de vinger in het kophout en herhaal dat totdat ik geen lijm meer in
het kophout dan duwen. Met het aanbrengen van de lijm is natuurlijk je
kop niet meer vlak. De lijm heeft het hout doen zwellen.
Zelf maak ik mijn hout een ietsje langer. Doe dan de lijm op het
kophout en laat het volkomen drogen. Daarna wordt het hout op maat
geschuurd alvorens de verbinding te maken.
Een andere soort van dubbele verlijming heb je met cellulose lijm.
Deze lijmen kunnen zo snel drogen dat als je lijm op het ene uiteinde
doet hij al droog is voordat je aan het andere onderdeel kan beginnen.
De lijm is wel niet droog maar zijn kleeftijd is toch al verstreken.
Je kan dat verwijden door tegelijkertijd de lijm aan te brengen op de
twee oppervlakten. Als je de delen samenbrengt dan zal het oplosmiddel
dat nog onder de droogfilm zit , deze door de druk terug oplossen en
alzo nog de lijmverbinding maken.
Kleverig lijmen. Men zegt dat een onderdeel
kleverig is gelijmd als men weet dat het later kan breken of loskomen.
Gebruik zeker en vast niet te veel lijm, zodat het onderdeel later
gemakkelijk is los te maken. Deze techniek wordt soms gebruikt als men
gelijke onderdelen wil maken om ze daarna terug uiteen te nemen. Je
kan dan geen klemmen of lijmknechten gebruiken. Je smeert de beide
onderdelen in en wacht voldoende tot het opp. droog aanvoelt, maar nog
kleverig is. Dan de delen op elkaar leggen en zeker niet te hard
aandrukken. Wil je zo werken, dan raad ik toch aan van gewone fotolijm
= Rubbercement te gebruiken ipv. andeer lijmen. Rubbercement heeft een
lage kleefkracht. Na het verwijderen van de onderdelen, kan je de
lijmresten met de vinger van je hout rollen.
Het oplossen van lijmharsen in water is het meest bekend uit de
papier, karton en hout sector. Dit zijn de oudste lijmen. Er zijn
duizenden soorten maar de meeste bestaan uit+/- 30 % vaste stof en de
rest water. Sommige grondstoffen lossen dus werkelijk op in water
(zoals zetmeel, stijfsel, beenderlijm) De modernere zijn in suspensie
(de deeltjes lijm zweven daar in het water). Elke van deze
lijmverbinding zal dus tijdens het uitharden veel krimpen tot het
volume water verdwenen is door verdamping.
Aandrukken met een verende opspanning is dus vaak absoluut
noodzakelijk.
Bij waterlijmen moet minimum één der oppervlakten poreus zijn om het
water door te laten. Waterlijmen hebben het voordeel dat zij op
vochtig hout kunnen gebruikt worden wat met de meeste synthetische
lijmen niet het geval is. (uitzondering de Polyurethane lijmen)
Aliphatic lijm ( Ook genoemd als
schrijnwerkers lijm of PVA lijm of verkeerdelijk witte lijm.) --> UHU-tech.
fiche
Deze lijmsoort is niet duur, is licht en sterk. PVA is de primaire
lijm die ik gebruik voor de bouw of restauratie van modellen. De lange
verwerktijd laat je toe om de onderdelen goed op hun plaats te zetten.
Daar het op waterbasis is, kan je het ook gemakkelijk reinigen met een
vochtig gemaakt doekje of een stuk keukenpapier zolang de lijm nog
vochtig is.
Opkuisen : Water zolang niet uitgehard,
Aceton als het hard is.
Gebruik : Gebruik het voor algemene
modelbouw taken met hout. Niet gebruiken op poreuze oppervlakten op
oppervlakten die aan grote spanning staan blootgesteld, zoals bv.
Landingstellen van vliegtuigen.
Kops lijmen van balsa hout. Het schuurt niet goed en laat een rand na.
Niet gebruiken in het maken van laminaten. Het laminaat kan
kromtrekken. !!! Het kan enkel dagen duren, voor het volledig is
uitgehard. Nog langer indien je de beide kanten beschermd met plastic
om het kleven aan de werkbank, de bouwplaat of je plan te beletten.
Witte lijm. Alhoewel op dezelfde basis als
Aliphatic lijm of PVA lijm, is witte lijm minder sterk. Deze lijmsoort
is ook gekend als de witte school-lijm of witte knutsel lijm. Je kan
hem gebruiken op modellen zoals het vastlijmen van dek onderdelen.
Voor het maken van karton of papier modellen is hij ideaal.
Hier hebben we het dus over Cellulose lijm ( bv. Nagellak, Ja dat is
ook een soort lijm) en de rubberlijmen( bv. Om je fietsband te
plakken). Men noemt dat meestal de Solvent-lijmen. Deze solvent lijmen
kan men vullen met vaste stoffen. Denk even aan onze gekende kneedbaar
hout. Wel zijn ze niet krimpvrij. Hou daar rekening mee. In harde
solvent of acetaat lijmen gebruikt men meestal aceton als vluchtig
middel. Heden ten dage word dit vervangen door Etyl of Butyl. ( Een
mengsel van Ethyl en Butyl acetaat wordt verkocht als cellulose
thinner) In de flexibele solventlijmen op rubberbasis zoals bv.
Pattex, Uhu Contact, en dergelijke, heeft men het gevaarlijke solvent
"benzeen"' vervangen door andere benzine soorten. De aanbreng techniek
van deze soort lijmen is meestal goed gekend : de lijm op beide
vlakken aan brengen, 10 minuten te laten drogen en dan krachtig op
elkaar te drukken. Verschuiven naar een juiste positie is onmogelijk.
Deze soort lijmen kan men tegenwoordig ook op waterbasis en op
tweecomponent basis vinden. Let dus even op welke solvent erin zit en
denk om je gezondheid. Je kan ook goedkope solvent lijmen vinden in
spuitbussen. Je kan ze vooral gebruiken om je schuurpapier op uw
schuurblokken te kleven. Met sommige van deze lijmen komt nochtans het
papier snel los. Tegenwoordig zou ik dan het gebruik van lijm in
spuitbussen van 3M Nr 77 aanbevelen. Het kost wat meer, maar het
schuurpapier komt niet meer los.
Traditionele Cellulose lijm.
Soms noemt men het heldere tube lijm, of vliegtuiglijm of modelbouw
lijm. Namen in overvloed. Hij wordt meestal verkocht in tuben en
voornamelijk gebruikt voor houten modellen. Het is een snel drogende
lijm en licht van gewicht. Het oplosmiddel is schadelijk voor de
gezondheid en je moet het enkel gebruiken in goed verluchte lokalen.
Het is nochtans het beste om snel houten onderdelen op elkaar te
kleven. Het laat zich goed schuren en sterk genoeg, zelfs voor model
vliegtuigen. Zorg eerst dat de twee houten delen goed aansluiten,.
Gebruik dan korte stukjes afplakband om de twee delen op elkaar of
tegen elkaar te houden.( enkel aan een zijde). Open dan de verbinding
en leg er een laagje lijm op. Leg je houten onderdelen met de plakband
naar beneden op je werkvlak. Druk dan de twee delen samen. Verwijder
de overtollige lijm en doe dan ook plakband aan de ander kant van de
verbinding. Daarna laten drogen.
Opkuisen :Thinner of aceton. Zelfs als de lijm al is
uitgehard. Gebruik: Lijmen van sommige plastic onderdelen op hout,
test eerst of de lijm de plastic week kan maken. Kophout lijmen
volgens de dubbele verlijming. Niet gebruiken op niet poreuze opp.
niet gebruiken op materiaal dat onder spanning kan komen staan. Een
ander toepassing van dit soort lijm . je kan hem gebruiken om zachte
houtsoorten of losse houtnerven te lijmen om zo een iets gladder
opp. te bekomen.
Contact Lijm.
Contact lijm is zwaar en werkelijk weinig gebruikt in
modelbouw. Contact lijm wordt aangebracht op de twee oppervlakten en
dan laat men ze drogen tot ze droog aanvoelen. Dan pas worden de
twee onderdelen samengebracht en kleven ogenblikkelijk. Je krijgt
geen kans om nog even te verschuiven. De lijmkracht komt vooral door
de druk die je uitoefent. Hoe meer druk je direct op de
lijmverbinding zet, hoe beter de lijmverbinding zal zijn.
Opkuisen :Thinner of white spirit.
Gebruik: gebruik het vooral als je grote laminaat opp. wil maken.
Gebruik het voor niets anders in modelbouw.
Plastic lijm.
Tenzij je al heel veel modellen in deze materie hebt gemaakt, ben je
waarschijnlijk niet bewust van de verscheidenheid van kleefmiddelen
die je kan gebruiken. De meeste zullen wel de klassieke plastic lijm
uit een tube kennen. Alle lijmen in deze categorie werken op het
zelfde principe. Het oplosmiddel dat in de lijm zit ( soms is de
lijm enkel oplosmiddel) doet de plastic letterlijk een klein beetje
smelten en daardoor smelten de twee onderdelen samen. Ze vormen dan
een geheel. Dat is ook de reden dat je nooit te veel lijm mag
gebruiken. --> UHU
tech. fiche
Moet je lange dunne onderdelen samen lijmen, dan zet ik ze eerst in
elkaar, gebruik dan een heel vloeibare lijm waarmee ik langs de
binnenkant langs de naad loop met een penseeltje. Door het capillair
effect dringt de lijm tussen de voegen.
Opkuisen : Dit soort lijm is al een oplosmiddel, te veel
lijm zal al het plastic opp. hebben geruïneerd. Is er een klein
beetje lijm uit de verbinding geperst? Blijf eraf, laat het goed
doordrogen en snij het later wel met een scalpel mesje. Is het een
grote vlek: tracht dan de lijm met een vloeipapier op te zuigen. Ga
zeker niet wrijven,dan maak je het alleen maar erger. Laat de
overschot dan terug goed drogen. Is de lijm droog dan kan je het
opp. schuren en zelfs polijsten. Natuurlijk kan het gebeuren dat je
sommige detail kwijt bent , zoals klinknagels bv.. Een' polier-kit'
van een windscherm van een moto bevat zeer fijn schuurpapier en
polijstmiddelen. Je krijgt er bv een cockpit terug krasvrij,
lijmvrij en helder.
Gebruik : Enkel voor plastic kits en voor
niets anders.
Met het verschijnen van allerlei kunststoffen bleek dat sommige bovenstaande lijmen ofwel niet wilden hechten of het materiaal beschadigden. De meest bekende is de lijm in deze groep is die waarmede u PVC buizen en bochten lijmt. Deze bevatten dan vaak Tetrahydrofuraan of Methyleenchloride. Dit zijn producten om niet mee te lachen! Deze oplosmiddelen zorgen ervoor dat de vlakken zwellen terwijl de onderdelen reeds in elkaar geschoven zijn. Na enkele seconden is verschuiven niet meer mogelijk. De lijm dringt ongeveer 0,5mm in de oppervlakte door. Koop ze in de kleinste verpakking want de flesjes drogen snel uit!. Voor elke oplosbare kunststof is er wel in feite ergens een typische diffusielijm. "Uhu plast" en "Uhu hart" is er zo voor polystyreen onderdelen (voorgevormd speelgoed uit bouwdozen) Met chloroform kunt U plexiglas oplossen en aan elkaar verbinden. Opgelet echter voor luchteilanden in de verbinding! Na aanbrengen, niet verschuiven. Heb je nog geen lijmervaring; oefen dan eens met een paar doorschijnende delen. Je zult dan snel zien hoe moeilijk het is lijm te verdelen tussen twee vlakken zonder luchtvlakken te maken. In de huidige visie van ecologie raken deze oplosmiddelen steeds meer onder druk (ook de verven beleven dezelfde evolutie). Na de Freons moeten al de gechloreerde solvents als eerste verdwijnen en in de tussenfase krijgen we gewijzigde lijmen.
