Scheepsgeschut
In vroeger tijden waren er verschillende manieren op geschut aan te duiden. Eén ervan was de aanduiding van het gewicht. In die tijd was het projectiel gewoon een bol. ( Steen of metaal).
In de loopder tijden verandere er al wel eens wat. Genoeg stof voor archeologen. Voor ons modelbouwer hebben die veranderingen weinig effect.
De Engelse kanonnen werden algemeen beschouwd als de beste, zelfs
door de Spaanse en Franse vloten. Ze waren niet alleen sterker en ook
meer akkuraat maar bovenal veiliger. Daardoor kon er ook sneller mee
gevuurd worden dan de andere kanon ontwerpen. De hoge kwaliteit liet
toe van het krachtiger 'mealed' or 'arquebus' " kruit te gebruiken
t.o. v het 'coarse corned' type dat bij andere vloten in gebruik was.
Dit met de voorkeur van het gebruik van de 'long culverin en de longe
demi-culverin'gaf zelfs al tegen de Spaanse armada de doorslag in
1588.
De eerste kanonnen werden gegoten in Brons - een welbekende techniek
en ook gebruikt voor het gieten van kerkklokken of werden gemaakt uit
smeedijzer. De laatste werden uit staven aan elkaar gesmeed in ruwe
soort buizen. en versterkt door ringen langs de buitenzijde.
Giertijzeren kanonnen gingen de grote gesmede vervangen gedurende de
16e eeuw. Brons werd te duur voor de duizenden kanonnen die men nodig
achte.
Verschillende maten en soorten werden gemaakt in een voortdurend
veranderende ontwikkeling tijdens de 15de en de 16de eeuw. Daaruit
kwamen ook een verscheidenheid aan namen voort. Ieder gebaseerd op
ongeveer het zelfde gewicht aan kogel. namen zoals saker, basilisk,
passavolante, sling, minion enz.
De kanonnen van de 15de en 16 de eeuw kunnen we in vier grote groepen
onderverdelen.
Culverin :
Dit was een kanon met een iets kleiner kaliber t.o.v. zijn lengte. (
algemeen nam men een lengte van 18 tot 24 maal de boring) met een iets
groter bereik. Met een schot van 17-18 Pond en een boring rond de 5
duim en een lengte van 8 tot 9 voet.
Demi-Culverin :
Een 9 pond kanon met een boring van 4 duim en een lengte van 11 voet.
Saker :
Een 5 pond kanon met een boring van 3 duim en ongeveer 9 voet lang.
Minion :
Een 4 pond kanon met een boring van 3 duim en ongeveer 9 voet lang.
Falcon :
Een klein kanon met een schot van 2-3 pond en de Falconet met een
schot van 1-2 pond.
De Culverin was een type van kanon dat de voorkeur genoot boven het
relatief zware Cannon an Demi-canon. De voortdurende verbetering van
de kracht en de kwaliteit van het buskruit en daardoor een snellere
verbranding, samen met het verbeteren van de kanonlopen zelfs, liet
toe van kleinere ladingen te gebruiken en de lengte van de kanonnen te
verminderen.
Terzelfder tijd werden de kanonnen ook op lagere rolwagens geplaatst,
lopende op kleinere volle houten wielen ipv. de hoge paarden met twee
wielen die ervoor werden gebruikt.
De ontwikkeling zowel bij de Engelse als de Hollandse van het
'Galjoen' waarvan de zijden doorboord waren om geschuts-poorten te
vormen bracht in de 17de eeuw een andere vorm van maritieme
oorlogvoering te weeg. Men ging meer en meer breed-vuur afgeven ipv te
enteren.
Deze techniek werd voor de eerste maal getoond tijdens de nederlaag
van de Spaanse Armada door de Engelse vloot.
Hoe maken we kanonnen
en welk zijn de afmetingen.
De hele geschiedenis van het kanon moeten we hier niet gaan
herschrijven. Wat ons als modelbouwer vooral aanbelangt zijn de
maatgeving zodat we in staat zijn deze kanonen op schaal na te maken.
Men kan spreken over Engelse, Hollandse, Franse, Spaanse kanonnen en
hun verschillende maaatvoering.
Probleem is dat al die kanonen ongeveer een zelfde gewicht aan kogel
afschoten dus ongeveer een zelfde diameter van de bol.
Het begint dan al met het gewicht. Welk gewicht gaan we nemen...
Engelse pond, Duitse pond, Franse pond .... voel je me komen....
Want de diameter van de bol... de kogel ... gaat dienen als maatstaf
voor al de rest van de maten van een geschut.
Dan had je nog het probleem dat in een bepaalde periode het geschut
niet werd aangeduid met het gewicht maar dat het een naam had.
B.v. Pedrero, Basilisk, Saker, Falcon, Falconet, enz...
Dus heb ik voor mijzelf eens voor altijd een aantal gegevens van
verschillende schrijvers in de loop der tijden in een spreatsheet
gegoten en dat eens laten uitrekenen op schaal. Enkele veranderingen
in duimen geeft op schaal soms maar een verschil van 0,1 mm. Ik heb
dus een aantal zaken een beetje vereenvoudigd in de maat voering van
kanonnen en van de loopwagens. De hier gegeven getallen zijn dus
gemiddelde waarden. Kwam ik tot de conclusie dat al die maten wel van
elkaar verschillen maar als je op schaal 1:48 gaat kijken al die
verschillen bijna allen binnen een grens van 2 mm. of kleiner
bevinden.
Eens ik dat besefte, heb ik al dat gepriegel over exacte maten maar
overboord gegooid en voor mezelf een rekentabel gemaakt met al de
verschillende maten maar uitgaande van de Engelse pond van ca. 1800 en
de Engelse duim.
Nu kijk ik niet meer echt naar de juiste periode of land van oorsprong
maar neem mijn tabblad , vul de schaal in en ga kijken welke maten ik
moet hebben of wat ik moet draaien en dan heb ik ook ineens de maten
die passen voor de loopwagens.
Belangrijkste op een schaal van1/50
| Demi-cannon | Short | Pedrero | 24-Pound | Culverin | Basilisk | Demi-culverin (Long) | Short | Long | Short | Saker | Short | Medium | Long | Minion | Falcon | ||||
| Weight in Pd's | 36 | 32 | 32 | 26 | 24 | 18 | 18 | 12 | 12 | 9 | 9 | 6 | 6 | 6 | 6 | 5 | 4 | 3 | |
| Bore | 3,5 | 3,3 | 3,3 | 3,1 | 3,0 | 2,7 | 2,7 | 2,4 | 2,4 | 2,2 | 2,2 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,8 | 1,7 | 1,5 | |
| AT | Tot.Lenght | 61,7 | 58,7 | 49,4 | 49,4 | 49,4 | 55,6 | 37,0 | 55,6 | 46,3 | 55,6 | 46,3 | 49,4 | 37,0 | 46,3 | 52,5 | 37,0 | 37,0 | 27,8 |
| AR | Cylinder | 58,2 | 55,4 | 46,1 | 46,3 | 46,4 | 52,8 | 34,3 | 53,2 | 43,9 | 53,4 | 44,1 | 47,5 | 35,1 | 44,4 | 50,6 | 35,2 | 35,4 | 26,2 |
| AG | Fore Part | 31,8 | 30,2 | 24,9 | 25,1 | 25,2 | 29,0 | 18,4 | 29,4 | 24,1 | 29,6 | 24,3 | 26,3 | 19,3 | 24,6 | 28,1 | 19,4 | 19,5 | 14,3 |
| AD | Head+astragal | 12,1 | 11,4 | 11,4 | 10,7 | 10,3 | 9,4 | 9,4 | 8,2 | 8,2 | 7,5 | 7,5 | 6,6 | 6,6 | 6,6 | 6,6 | 6,2 | 5,7 | 5,3 |
| AB | Muzzle | 1,0 | 1,0 | 1,0 | 0,9 | 0,9 | 0,8 | 0,8 | 0,7 | 0,7 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,5 | 0,5 | 0,5 |
| BC | Head | 10,3 | 9,7 | 9,7 | 9,1 | 8,8 | 8,0 | 8,0 | 7,0 | 7,0 | 6,3 | 6,3 | 5,6 | 5,6 | 5,6 | 5,6 | 5,3 | 4,9 | 4,5 |
| CD | Astragal | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,5 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,3 | 0,3 |
| DE | Chase | 16,4 | 15,7 | 10,4 | 11,6 | 12,1 | 17,1 | 6,5 | 18,9 | 13,6 | 20,1 | 14,8 | 18,0 | 10,9 | 16,2 | 19,7 | 11,5 | 12,2 | 7,6 |
| EF | Astragal | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,5 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,3 | 0,3 |
| FG | Bridle | 2,6 | 2,5 | 2,5 | 2,3 | 2,2 | 2,0 | 2,0 | 1,8 | 1,8 | 1,6 | 1,6 | 1,4 | 1,4 | 1,4 | 1,4 | 1,4 | 1,2 | 1,2 |
| GN | Middle part | 12,3 | 11,7 | 10,4 | 10,1 | 10,1 | 10,7 | 8,0 | 10,3 | 9,0 | 10,1 | 8,8 | 9,0 | 7,2 | 8,5 | 9,4 | 7,1 | 6,9 | 5,5 |
| GH | 2° reinforce | 2,2 | 2,1 | 2,1 | 2,0 | 1,9 | 1,7 | 1,7 | 1,5 | 1,5 | 1,4 | 1,4 | 1,2 | 1,2 | 1,2 | 1,2 | 1,2 | 1,1 | 1,0 |
| HN | 10,1 | 9,6 | 8,2 | 8,2 | 8,1 | 8,9 | 6,3 | 8,8 | 7,5 | 8,7 | 7,4 | 7,7 | 6,0 | 7,3 | 8,2 | 5,9 | 5,9 | 4,5 | |
| NT | Hind part | 17,6 | 16,8 | 14,1 | 14,1 | 14,1 | 15,9 | 10,6 | 15,9 | 13,2 | 15,9 | 13,2 | 14,1 | 10,6 | 13,2 | 15,0 | 10,6 | 10,6 | 7,9 |
| NO | 1° Reinforce | 2,2 | 2,1 | 2,1 | 2,0 | 1,9 | 1,7 | 1,7 | 1,5 | 1,5 | 1,4 | 1,4 | 1,2 | 1,2 | 1,2 | 1,2 | 1,2 | 1,1 | 1,0 |
| OP | 11,0 | 10,5 | 7,8 | 8,2 | 8,4 | 10,7 | 5,4 | 11,3 | 8,7 | 11,8 | 9,1 | 10,5 | 7,0 | 9,6 | 11,4 | 7,2 | 7,4 | 5,0 | |
| PQ | Astragal | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,5 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,3 | 0,3 |
| QS | Frieze | 3,5 | 3,3 | 3,3 | 3,1 | 3,0 | 2,7 | 2,7 | 2,4 | 2,4 | 2,2 | 2,2 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,8 | 1,7 | 1,5 |
| ST | Base | 2,5 | 2,3 | 2,3 | 2,2 | 2,1 | 1,9 | 1,9 | 1,7 | 1,7 | 1,5 | 1,5 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,2 | 1,1 |
| TX | Whole cascable | 7,9 | 6,6 | 6,6 | 6,2 | 6,0 | 5,4 | 5,4 | 4,8 | 4,8 | 4,3 | 4,3 | 3,8 | 3,8 | 3,8 | 3,8 | 3,6 | 3,3 | 3,1 |
| TW | Cascable satves | 2,5 | 2,3 | 2,3 | 2,2 | 2,1 | 1,9 | 1,9 | 1,7 | 1,7 | 1,5 | 1,5 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,3 | 1,2 | 1,1 |
| WX | Neck & Button | 4,5 | 4,3 | 4,3 | 4,0 | 3,9 | 3,5 | 3,5 | 3,1 | 3,1 | 2,8 | 2,8 | 2,5 | 2,5 | 2,5 | 2,5 | 2,3 | 2,1 | 2,0 |
| TM | Carriage | 32,6 | 26,8 | 22,8 | 22,7 | 22,7 | 25,2 | 17,2 | 25,0 | 21,0 | 24,9 | 20,9 | 22,1 | 16,8 | 20,8 | 23,4 | 16,8 | 16,7 | 12,7 |
| Diametrers | |||||||||||||||||||
| A-Dia | 7,4 | 7,0 | 7,0 | 6,5 | 6,3 | 5,7 | 5,7 | 5,0 | 5,0 | 4,6 | 4,6 | 4,0 | 4,0 | 4,0 | 4,0 | 3,8 | 3,5 | 3,3 | |
| B-Dia | 10,5 | 9,9 | 9,9 | 9,3 | 9,0 | 8,2 | 8,2 | 7,1 | 7,1 | 6,5 | 6,5 | 5,7 | 5,7 | 5,7 | 5,7 | 5,4 | 5,0 | 4,6 | |
| C-Dia | 7,7 | 7,2 | 7,2 | 6,8 | 6,6 | 6,0 | 6,0 | 5,2 | 5,2 | 4,7 | 4,7 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 3,9 | 3,6 | 3,4 | |
| D-Dia | 7,7 | 7,2 | 7,2 | 6,8 | 6,6 | 6,0 | 6,0 | 5,2 | 5,2 | 4,7 | 4,7 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 3,9 | 3,6 | 3,4 | |
| G-Dia | 9,6 | 9,1 | 9,1 | 8,5 | 8,2 | 7,5 | 7,5 | 6,5 | 6,5 | 5,9 | 5,9 | 5,2 | 5,2 | 5,2 | 5,2 | 5,0 | 4,6 | 4,2 | |
| 2°Reif. | 11,2 | 10,6 | 10,6 | 9,9 | 9,6 | 8,7 | 8,7 | 7,6 | 7,6 | 6,9 | 6,9 | 6,1 | 6,1 | 6,1 | 6,1 | 5,8 | 5,3 | 4,9 | |
| H-Dia | 10,5 | 9,9 | 9,9 | 9,3 | 9,0 | 8,2 | 8,2 | 7,1 | 7,1 | 6,5 | 6,5 | 5,7 | 5,7 | 5,7 | 5,7 | 5,4 | 5,0 | 4,6 | |
| N-Dia | 10,9 | 10,3 | 10,3 | 9,6 | 9,4 | 8,5 | 8,5 | 7,4 | 7,4 | 6,8 | 6,8 | 5,9 | 5,9 | 5,9 | 5,9 | 5,6 | 5,2 | 4,8 | |
| 1°Reif. | 12,5 | 11,8 | 11,8 | 11,0 | 10,7 | 9,7 | 9,7 | 8,5 | 8,5 | 7,7 | 7,7 | 6,8 | 6,8 | 6,8 | 6,8 | 6,4 | 5,9 | 5,5 | |
| O-Dia | 11,8 | 11,1 | 11,1 | 10,4 | 10,1 | 9,2 | 9,2 | 8,0 | 8,0 | 7,3 | 7,3 | 6,4 | 6,4 | 6,4 | 6,4 | 6,1 | 5,6 | 5,2 | |
| P-Dia | 12,2 | 11,5 | 11,5 | 10,8 | 10,5 | 9,5 | 9,5 | 8,3 | 8,3 | 7,6 | 7,6 | 6,7 | 6,7 | 6,7 | 6,7 | 6,3 | 5,8 | 5,4 | |
| S-Dia | 12,2 | 11,5 | 11,5 | 10,8 | 10,5 | 9,5 | 9,5 | 8,3 | 8,3 | 7,6 | 7,6 | 6,7 | 6,7 | 6,7 | 6,7 | 6,3 | 5,8 | 5,4 | |
| T-Dia | 13,8 | 13,0 | 13,0 | 12,2 | 11,8 | 10,7 | 10,7 | 9,4 | 9,4 | 8,5 | 8,5 | 7,5 | 7,5 | 7,5 | 7,5 | 7,1 | 6,5 | 6,1 | |
| bb | 3,5 | 3,3 | 3,3 | 3,1 | 3,0 | 2,7 | 2,7 | 2,4 | 2,4 | 2,2 | 2,2 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,8 | 1,7 | 1,5 | |
| aa | 4,2 | 4,0 | 4,0 | 3,7 | 3,6 | 3,3 | 3,3 | 2,9 | 2,9 | 2,6 | 2,6 | 2,3 | 2,3 | 2,3 | 2,3 | 2,2 | 2,0 | 1,9 | |
| KL | 3,5 | 3,3 | 3,3 | 3,1 | 3,0 | 2,7 | 2,7 | 2,4 | 2,4 | 2,2 | 2,2 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,8 | 1,7 | 1,5 |
