Scheepsmodelbouw en hout - Multiplex.
Buiten de gewone soorten multiplex gebruikt in de bouw en de
meubelmakerij bestaat er ook multiplex voor modelbouw. Ze komen voor
in twee variëteiten. De berk multiplex ( Ook genoemd als vliegtuig
multiplex) en de lichte populier multiplex. Er is nog een soort tussen
in. De naam ontsnapt me. Deze soort vind je dikwijls in vliegtuigkits.
Berken multiplex is vrij hard en je kan er
met een gerust gemoed iets in vastschroeven met moeren en boutjes.
Alle beschikbare maten ken ik niet. Maar je kan het o.a. vinden
inbladen van 30 cm x 120cm., in een dikte variërend van 0,4 mm. tot
6mm.
Populier multiplex is niet zo sterk. Het is
de tegenpool van de berken triplex. Het is goedkoop, van lage
kwaliteit, het heeft een slechte sterkte tot gewicht verhouding, Je
kan het gemakkelijker pletten als je er met moeren en boutjes iets in
vastzet.Het is zeker niet sterk genoeg om zware belasting te
weerstaan. Maar je komt het veelvuldig tegen in de iets goedkopere
kits.
Als ik multiplex moet gebruiken is het voor een lichte maar stevige
constructie en dan verkies ik de berken variëteit boven de populier
variëteit.
Berken multiplex is zeker en vast constructiemateriaal van hoge kwaliteit. Het is dichter van structuur en ook zwaarder dan goedkopere multiplex en de enige soort multiplex die ik al eens gebruik in mijn modellen. Wanneer ik echt een vlak stuk multiplex nodig heb en ik bedoel vlak, dan maak ik mijn eigen multiplex. Multiplex die je zo koopt zal steeds ergens kromtrekken. (Vochtigheid en temperatuur in winkel en je eigen werkplaats) Je bent ook nooit zeker dat de bouwstructuur de spanning kan weerstaan. Als het dan toch krom trekt of de lijmnaad lost? Dan is het meestal te laat. Het schuren van de kanten van multiplex zal je schuurpapier vernietigen of snel doen verslijten. Er is weinig dat je kan doen aan dit fenomeen dan de onderdelen zo juist mogelijk uit te snijden of te zagen.
Waarom ik zelf multiplex maak? Het heeft twee redenen. 1) Waar vind je peren of appelaar multiplex.? 2) ik wil dan ook volkomen vlakke multiplex. Ok laat ons beginnen. Verzamel het materiaal en het gereedschap dat je nodig hebt. Je hebt nodig. Traag drogende epoxylijm - rolstrijker- siliconenpapier en twee dikke platen plexiglas of twee glasplaten. En natuurlijk je fineerhout of vliegtuig triplex of gewoon dunne lagen Balsa !!! Snij of zaag je hout voldoende groot . Moet je toch kophoutaan een zetten, dan kan je dat doen terwijl je het laminaat maakt. Zo moet je het niet eerst aan elkaar lijmen en je spaart de wachttijd tot het droog is uit, Je hebt dan ook geen uitstekende lijmnaad. Gebruik traag drogende epoxy of polyurethaan lijm. Smeer de lijm uit op ieder oppervlak. Gebruik een rolstrijker ( Gebruikt door drukkers om inkt uit te rollen) om de lijm te verspreiden en het goed in de nerven te drukken. Nadat de oppervlakten goed zijn ingesmeerd, schraap de overtollige lijm weg. Nota; maak je multiplex van dunne vliegtuig triplex, let dan op dat de goede zijden tegen elkaar drukt.Dus de bolle zijden op elkaar, zodat de krommingen elkaar opheffen. Doe je dit niet dan heb je kans dat de kromming of twist later terugkomt. Hout is nu eenmaal een levend materiaal. Normaal maak ik multiplex uit 3 lagen fineerhout van 0,5mm. dik. Het eindresultaat is dus een triplex van 1,5 mm. Je kan er ook 2of 3 of meer lagen van maken. Meer lagen maken de multiplex sterker, maar ook zwaarder. Maar begin nu niet te overdrijven. Zorg dat de draad van het hout steeds 90° ten opzichte van elkaar zijn verschoven. Neem nu Siliconen papier en plooi het in twee. Met de gladde kanten tegen elkaar. Plaats je hout laminaat nu tussen de plooi. Aan de onderkant en bovenkant leg je nu je plexiglas plaat en met lijmklemmen druk je het geheel goed aan. Hoe weer lijmklemmen hoe beter, zorg ook dat er lijmklemmen in het midden van de plaat drukken. Heb je geen lijmklemmen ?leg dan zware gewichten op de bovenste plexiglas. ( Gereedschapkisten, oude auto batterijen, stukken gietijzer, het kan allemaal dienen. Hoe meer gewicht hoe beter. Natuurlijk moet je stoppen als je werkbank begint door te buigen !!) Laat alles nu rustig drogen. Een minimum van 24 uur is toch vereist. Hoe langer je het laat drogen en hoe langer je het tussen de lijmknechten laat zitten hoe beter. Haal je laminaat er pas uit als je het nodig hebt ; maak het op maat en verlijm het dan direct in je model. Ok ik hoor jullie al zeggen : "Dat is een hoop werk voor een stukje multiplex." Ja , dat is het zeker "Dat kost een hoop geld voor een stukje multiplex." Ja , dat is het zeker "En is het die inspanning wel waart?" Ja , dat is het zeker. Maar aan u om te overwegen of het voor u de moeite loont.
Soms ga je het zachte, zwakke hout uit de bouwdoos vervangen door
hardere of fijnere houtsoorten, zoals perelaar, buxus, es en
appellaar. De leveranciers van de bouwdoos hebben linden voorzien
wegens beschikbaarheid en prijs.
Voel je nooit schuldig omdat je een betere houtsoort neemt dan deze
voorzien in de bouwdoos. Je model kan er enkel beter van worden.
Bij de bouw van historische modelschepen, zou ik aanraden van gebruik
te maken van harde houtsoorten met een fijne nerf.
Hierbij denk ik dus aan Buxus, Perelaar en
Appelaar, Hulst. Kers, Gom en Esdoorn zijn ook goed, maar
niet zo hard als de eerste soort. Linden is een stabiele houtsoort
maar het is moeilijk om een glad oppervlak te bekomen.
Overweeg ook eens het gebruik van "hornbeam" of ijzerhout. Het heeft
een rechte tot soms onregelmatige nerf maar niet zichtbaar. De
structuur is hard en compact. De kleur is zilver wit. Het kan gezaagd
of verwerkt worden tot kleine onderdelen en men kan er goed snijwerk
met veel detail in verwerken. Goed te polijsten en de prijs is
beduidend minder dan Hulst of Palmhout.
