Veiligheid en stofmaskers.

Naar aanleiding van plaatsing van voorgaande artikel schreef RuudPronk, "Product Manager Maskers en Filters, bij Dräger Nederland een vervolg", met de knowhow die hij heeft over adembescherming, en deproducten die daar bij helpen. Het is een behoorlijk verhaal geworden, maar zeker de moeite van het lezen waard.

Algemeen. Vanuit mijn professie moet ik helaas accentueren, dat er in de modelbouw kwalijke en gevaarlijke stoffen worden gebruikt, die je gezondheid terdege kunnen aantasten. Veel van deze stoffen worden ookgebruikt in de industrie. Het personeel, dat daar werkt, kunnen met de Arbo-wet in de hand aan hun werkgever kenbaar maken (als deze het zelfnog niet gedaan heeft) dat er persoonlijke beschermingsmiddelen noodzakelijk zijn. De werkgever is tenslotte ook verantwoordelijk voorje gezondheid. Dat is ook in zijn belang. Maar als je als hobbyist met deze professionele stoffen werkt, is het wel degelijk van belang wathiervan de keerzijde is en de gevolgen kunnen zijn.

Gevaarlijke stoffen. Als we over gevaarlijke stoffen spreken, dan kunnen we daarbij denken aan:

• - Brandbare en explosieve stoffen.
• - Giftige en/of schadelijke stoffen. /li>
• - Agressieve en/of irriterende stoffen.
• >- Milieugevaarlijke of bijzondere stoffen.
• 
  
• Ten aanzien van de wijze van de vergiftiging zijn er vier belangrijkevormen:
• - Vergiftiging door inslikken.
• - Vergiftiging via de huid.
• - Vergiftiging via de ademhaling.
• - Vergiftiging door inslikken.

Inslikken heeft in vele gevallen te maken met hygiëne. Op plaatsen waar met giftige stoffen gewerkt wordt, dient u regelmatig uw handen, armen en gezicht te wassen. Het eten, drinken of roken op die plekvergroot de kans op inname van toxische stoffen en is dus taboe. Inslikken houdt dus in belangrijke mate verband met persoonlijkediscipline! De bereidheid om die discipline te handhaven staat daarbij in direct verband met de kennis over de risico's en het omgaan metgevaarlijke stoffen. gevaarlijke stoffen zijn in staat om via de huid het lichaam binnen te dringen. Een acute situatie kan ontstaan als u eenproduct over u heen krijgt, bijvoorbeeld ten gevolge van een lekkage omstoten ed. Acute vergiftigingen vereisen direct handelen: weet uwelke maatregelen u moet nemen voor welke stof? Voor elke gevaarlijke stof bestaat een veiligheidsblad, waarin de belangrijkste gegevensvermeld zijn. Een verkorte versie vindt u ook op de bijsluiter van de stof. Dit is een verplichting vanuit Europese en Nederlandse wetgeving.Wellicht handig om dit te verzamelen en te publiceren. Bij chronische situaties is het een zich herhalende besmetting. Omdat de gevolgen zichsoms jaren later pas manifesteren, worden deze problemen lang niet altijd in verband gebracht met een chronische blootstelling, mede ookomdat de relatie vaak moeilijk te herkennen is. In zo'n geval praat men vaak over een ?beroepsziekte?.

Vergiftiging via de ademhaling. Vergiftiging via de ademhaling is in feite het meestbekend en zal door menigeen ook als primaire oorzaak voor vergiftigingen worden aangemerkt. Gevolgen van blootstelling:

• - Hoofdpijn, misselijkheid.
• - Eczeem.
• - Aantasting lichaamdelen, nieren.
• - Zenuwstelsel;voortplantingsorganen.
• - Aangeboren afwijkingen nageslacht.
• - Orientatiestoornissen.
• - Allergische reacties.
• - Diarree.

Stoffen kunnen in de volgende toestanden voorkomen.

• - Als gas.
• - Als damp ( de damp is afkomstig van de vloeistof, bijv.acetondamp en kan neerslaan in de vorm van kleine druppeltjes of mist).
• - Als vloeistof.
• - Als nevel/mist (kleine vloeistofdeeltjes vermengd met gas/damp,ook wel aerosolen genoemd).

Adembescherming. Een halfgelaats masker, met verwisselbare patroon.

• Voor alle adembeschermende middelen geldt, dat snor- enbaardgroei de juiste beschermende werking van de maskers nadelig kan beïnvloeden. Alles wat tussen het masker en het gezicht zit is eenpotentiële lekkagemogelijkheid, waarlangs de schadelijke omgevingslucht kan worden ingeademd. Lees altijd in de gebruiksaanwijzing van hetmasker hoe de lekdichtheid van een masker, na het opzetten, gecontroleerd kan worden.
• Adembeschermende middelen zijn grofweg te verdelen in tweecategorieën:
• 1- Niet afhankelijk van de omgevingslucht Bv. deademluchttoestellen, die de brandweer gebruikt met cilinders vol met gecomprimeerde ademlucht
Afhankelijk van de omgevingslucht.

2- De meest gebruikte vormen van omgevingsafhankelijkeadembescherming zijn: - Adem inhouden/ hoofd afwenden.

Filters. - Stoffilters. De naam stoffilters zegt het al: deze bescherming is bedoeld voor het werken met stuivende producten (stofdeeltjes). Dezegeven dus geen bescherming tegen gassen en/of dampen. - Gasfilters. Gasfilters bieden bescherming tegen gassen, dampen en nevel/mist. -Combinatiefilters. Combinatiefilters zijn een combinatie van een gas- en een stoffilter.

Maskers. Er zijn vier soorten:

• - Volgelaatsmaskers (dan zijn de ogen ook beschermd)
• - Halfgelaatsmaskers
• - Wegwerpmaskers
• - Duurzame maskers

Wegwerpmaskers. Deze zijn door hun samenstelling en vormgeving minder doeltreffend. Hetgrote probleem is vaak het verkrijgen van een goede afdichting op het gezicht. Het wegwerpfiltermasker kan wat filterende eigenschappenbetreft nog zo goed zijn, maar de stofdeeltjes en gassen kiezen de weg van de minste weerstand. Wegwerpmaskers zijn alleen bruikbaar bijgeringe stofblootstelling. Als gasmasker zijn ze niet aan te bevelen, omdat de afvangcapaciteit gering is. Deze maskers zijn dus ongeschiktom te gebruiken als persoonlijk beschermingsmiddel tegen de meeste risicostoffen, die genoemd zijn. Een goed wegwerpmasker kun jeonderscheiden. In de bouwmarkten liggen vaak twee soorten wegwerpmaskers t.w. Hygiënemaskers, ongeclassificeerde maskers engenormeerde wegwerpmaskers. Genormeerde wegwerpmaskers voldoen aan een EN143-norm en classes. Op het masker zijn de volgende mogelijkheden afte lezen:

• FFP1= Laagst filterende kwaliteit en houdt fijnstof tegen met eenwaarde van 10mg/m 3 b.v. ter grootte van zandkorrels.
• FP2= Middelgrote filterende kwaliteit. Bestemd voor schadelijkfijnstof met een waarde van 0,1 tot 10 mg/m3
• FFP3= Hoogste filterende kwaliteit. Bestemd voor schadelijk engiftig stof kleiner dan 0.1 mg/m 3 BV. Asbest, kwarts.

Dan kan er nog een toevoeging opstaand van:

• S= Solid, oftewel vaste deeltjes
• L= Liquid, ook geschikt voor vloeibare deeltjes ( veelal is erdan een impregnatie toegepast)
• V= Valve, voorzien van een uitademventiel.

-Een filtermasker, met uitademventiel. Wanneer je via een wegwerpmasker ofduurzaam halfmasker met filter in en uitademt, zal je een weerstand voelen. Je moet tenslotte via het filter schone lucht inademen en deuitgeademde lucht moet ook weer weg. Uiteraard is in de norm omschreven hoeveel die weerstand maximaal mag zijn. Tevens is natuurlijk ookduidelijk: Hoe hoger de classificatie hoe meer filterende stof gebruikt zal zijn hoe zwaarder de uitademweerstand is. Daarom wordt altijdgeadviseerd om bij een P3 filter altijd een uitademventiel te gebruiken. Vanwege de hogere prijs zal je helaas in bouwmarkten alleenP1 en soms P2 maskers aantreffen zonder uitademventiel. Gezien het feit dat fijnstof eigenlijk altijd schadelijk is voor de gezondheid luidthet advies om voor stofbescherming altijd minimaal een P2 filter te gebruiken. De grote vraag die altijd gesteld wordt. Hoe lang kan eenmasker mee?:

• - Als de ademweerstand door vervuiling te ver oploopt.
• - Deze gebruiksduur wordt ook door andere factoren bepaald:
• - Verontreinigingen door de gebruiker
• - Vochtopnamen van het filter door uitademingslucht (stofdeeltjesblijven daardoor aan het filter geplakt zitten waardoor het filter eerder dichtslaat)
• - Door het vaak op- en afzetten kan de verontreiniging van debuitenzijde de binnenzijde van het masker verontreinigen. - Door lekkage langs de randen raakt het filter (geldt ook voor het masker) opde randen vervuild.

Een extra oorzaak voor voortijdige vervanging van wegwerpfilters isterug te voeren op het minder zorgvuldig omgaan met deze filters (zij worden ?even? ergens neergelegd en raken daardoor sneller aan debinnenzijde vervuild of zijn ?zoek?).

Gasfilters. De werking van een gasfilter is gebaseerd op de binding van gas-endampvormige deeltjes aan actieve kool. Afhankelijk van de soort verontreiniging kan de binding van de moleculen plaatsvinden op eenfysische (adsorptie) of een chemische basis (Chemiesorptie). Afhankelijk van het soort gasfilter vindt één of beide bindingswijzenplaats. De keuze voor een gasfilter dient te worden gebaseerd op de soort vervuiling en de concentratie in de omgeving. Gebruik altijd eengenormeerd filter volgens EN 141. Dit is te herkennen aan de volgende aanduidingen:

• - A= Bruine band geschikt voor organische dampen met een kookpunt>65 gr. C.
• - B= Grijze band geschikt voor zure gassen, formaldehyde.
• - E= Gele band Zwaveldioxide
• - K= Groene band Ammoniak
• - AX= Organische dampen met eenkookpunt < 65 gr. C.
• - P= Witte band voor stofdeeltjes, want een gecombineerd filter is ook mogelijk.

Op elk genormeerd filter wordt ook de afvangcapaciteit aangegeven,ook weer in 3 klassen, waarbij 3 de hoogste capaciteit heeft. De eerste 2 klassen worden bij halfgelaatsmaskers gebruikt. Wederom pas op: inbouwmarkten ziet u meestal 1 of 2 soorten koolstoffilters, maar zijn niet genormeerd. Deze filters zullen uiteraard functioneren, maar zijnze geschikt voor uw toepassing?

Gebruiksduur. De levensduur van een filter is afhankelijk van veel factoren:

• - De aard van de te verwijderen gassen/dampen die in belangrijkemate bepalend zijn voor de actieve gebruiksduur van een filter. Niet alle stoffen binden zich even gemakkelijk aan kool.
• - Een combinatie van verschillende stoffen kan de gebruiksduurvan een filter negatief beïnvloeden. De actieve kool heeft namelijk voor bepaalde stoffen een voorkeur. Zelfs zo sterk dat het daarvooreerder gebonden stoffen weer loslaat.
• - De temperatuur en luchtvochtigheid. In de regel hebben beidefactoren, bij verhoging een negatieve invloed.
• - De hoeveelheid te filteren lucht en de concentratie van deverontreinigingen. Een grotere hoeveelheid lucht en hogere concentraties zorgen voor een kortere gebruiksduur.
• - Bij een reeds gebruikt filter dat bewaard wordt voor eenvolgende 'inzet', kan de vervuiling zich door het filter verplaatsen. Hierdoor kan bij het volgende gebruik de vervuiling zeer snel door hetfilter in het masker terechtkomen.
• - Een niet afgesloten filter blijft verontreinigingen enwaterdamp uit de omgevingslucht opnemen. Het afsluiten van een filter aan beide zijden als dit niet wordt gebruikt, verlengt dus delevensduur.
• - De aanwezigheid van productdruppels/mist, waardoor de actievekool sneller wordt verzadigd. (Gebruik dus altijd een P voorfilter).
• - Wanneer de ademweerstand zodanig toeneemt, dat het filterelement vervangen moet worden.

Een voorbeeld van een filterpatroon, let op de gekleurde codering banden Om in depraktijk toch een richtlijn te geven is, na diverse onderzoeken, het volgende advies vastgesteld: Maximale gebruiksduur, onder normalecondities, 8 uur binnen maximaal 3 maanden. Mits het filter tussentijds luchtdicht wordt bewaard. Wanneer u de stof door het filter heen ruikt(doorbraak) moet het filter direct worden vervangen. Bovengenoemde vuistregel is vanuit veiligheidsoverwegingen vastgelegd. Het kan echterzijn dat u andere ervaringen heeft en het filter langer of korter mee kan. Op een genormeerd filter moet een productiedatum vermeld zijn. Inafgesloten toestand heeft deze een houdbaarheid van 4 jaar, mits bewaard bij een temperatuur van ca. 20 graden C en niet in een vochtigeruimte.

Om een heel verhaal kort samen te vatten. Gebruik minimaal een halfmasker met filter voor uw eigen gezondheid. Ik heb alle producten bekeken opeigenschappen en kom tot de conclusie, dat voor jullie toepassingen een A2-P2 het meest veilig en rendabel is. Er bestaan nog speciale filtersvoor zeer vluchtige stoffen zoals aceton in de industrie. Deze filters hebben een grotere opnamecapaciteit. Het uitgekozen filter doet nietonder voor de werking, maar zal bij het gebruik van deze stoffen eerder tot een doorbraak komen. © 2002 Ruud Pronk, Dräger Nederland.

---